Zahiri İstisna 2- Yatay Arabesk
Bir diğer sahte terfi yöntemi de yatay arabesktir. Ehliyetsiz hiyerarşi üyesi rütbesi yükseltilmeden, hatta bazen maaşına da zam yapılmaksızın yeni ve daha uzun bir unvan verilerek hiyerarşinin ücra bir köşesine tayin edilir.
Bay Finewood bir kırtasiye şirketinde ehliyetsiz bir büro şefi olduğunu göstermişti. Yatay arabesk işleminden sonra aynı maaşla şubeler arası muhaberat koordinatörü oldu. Yeni görevi şubeler arası kayıtların ikinci nüshalarının dosyalanmasını kontrol etmekti.
Bir vakada da şirket bir motel satın almış ve bir yüksek kademe yöneticisine oraya gidip moteli idare etmesini emretmişti.
Bay Dr. Peter’ in vardığı sonuca göre hiyerarşi ne kadar geniş olursa yatay arabesk işlemi de o derece kolaylaşmaktadır.
Bir Havalanma Olayı:
82 kişilik personele sahip bir işyerinin bütün mevcudu bir başka daireye taşınmış, müdür ise yapacağı hiçbir iş ve yönetecek kimse olmaksızın maaşı ile birlikte eski görevinde bırakılmıştı.
Bu ilginç durumda müdür, hiyerarşik piramitte kendisini destekleyecek bir temelden yoksun, muallâkta kalmış bir zirve olmuştur. Bay Dr. Peter bu duruma başıboş yüzen zirve adını vermektedir.Zahiri İstisna 3- Peter Tersliği
Peter tersliği hiyerarşide vasıtaların amaçlardan daha önemli olduğu, hiyerarşinin var olma amacının göz ardı edildiği vakalara dikkat çekmektedir. Peter’in ters adamları bu vakaların aktörleridir.
Bir Vaka:
Alkollü içkilerin devletin tekelinde olan bir ülkeye seyahat eden bir seyyah bir devlet içki mağazasına gitti ve gümrükten ne kadar içki götürmesine izin verildiğini sordu. Memur sınırdaki gümrük memurlarına sorması gerektiğini söyledi. Seyyah bunu şimdi öğrenmek istediğini, izin verilenden daha fazla içki alarak gümrükte mağdur olmak istemediğini söyledi. Memur, “Gümrük yönetmeliği böyledir.” Diye cevap verdi. “Ama siz gümrük yönetmeliğini bilirsiniz.” dedi seyyah. Memur, “Evet bilirim, fakat gümrük yönetmeliği bu departmanın sorumluluğu altında değildir, dolayısıyla bunu size söylemeye mezun değilim.” dedi.
Bu vakanın benzerleri ile her an karşılaşabiliriz. Bilhassa, karar verme yetkisine sahip olmayan küçük memurlar arasında Peter’in ters adamlarına rastlanır. Peter’in ters adamları bir an için ters adam olmasalardı; amirleri tarafından şubenin bir kuralını çiğnedikleri için mimlenecekti veya yetkilerini aştığı için azarlanacaktı. Hiyerarşide hiyerarşi üyelerinin ehliyeti hiyerarşideki âmiri tarafından belirlenir. Eğer amir hâlâ ehliyet seviyesinde ise mahiyetindekileri yararlı iş yapabilme açısından değerlendirir. Yani âmir verimi değerlendirir.
Fakat eğer amir ehliyetsizlik seviyesine ulaşmışsa muhtemelen mahiyetindekileri dakiklik, intizam, amirlere saygı gibi muğlâk değerler açısından kıymetlendirecektir. Çalışanlardan daima itaat etmeleri ve asla karar vermemeleri beklenecektir.
Peter’ in ters adamları müstakilen karar vermek için pek az güce sahiptir. Onlar daima itaat ederler ve asla karar vermezler. Fakat bu, hiyerarşinim görüş açısından ehliyet sayılır; dolayısıyla Peter’in ters adamı terfi etmeye layıktır. Bir talihsizlik onu müstakilen karar vermesi gereken karar vermesi gereken bir mevkie getirilinceye kadar yükselmeye devam edecektir. Söz konusu mevkide ise ehliyetsizlik seviyesini bulacaktır.
Terfi ettirilmiş olan Peter’ in ters adamları tarafından alınan iki çeşit karar vardır:
- Yönetmeliklerin uygulanmasını zorlamak
- Mevcut yönetmeliklere tam manasıyla uygun düşmeyen bir istisnai durumu içine alan yeni yönetmelikler yapmak.
Alınan bu kararlar hiyerarşideki mevcut tersliği daha da kuvvetlendirir. Peter tersliği, Peter prensibinin bir istisnası asla değildir.
Zahiri İstisna 4- Hiyerarşik Dökülme
İkinci bölümde yer alan grafiğin tamamı aşağıda yer almaktadır. Grafiğin her iki ucunda yer alan üstün derece ehliyetli ve son derece ehliyetsiz hiyerarşi üyeleri hiyerarşiyi bozmak eğiliminde olduklarından işlerini kaybetme eğilimindedirler.Hiyerarşide aşırı uçların elenmesine Hiyerarşik Dökülme denir.
<Vaka 1:
Bay Cleary’ nin tecrübe döneminde ilk görevi geri zekâlı çocuklardan müteşekkil özel bir sınıfta öğretmenlik yapmasıydı.
Bay Cleary, çocuklara elinden geldiği kadar çok şey öğretmeye çalıştı. Sene sonunda sınıftaki geri zekâlı olarak sınıflandırılan çocukların birçoğu okuma ve aritmetik dalındaki standart başarı testlerinde diğer normal sınıflardaki çocuklardan daha yüksek puanlar aldılar.
Bay Cleary’ nin takdir aldığını düşünüyor olabilirsiniz, fakat hiçte öyle olmadı. Özel eğitim şubesi tarafından özel olarak temin edilen model yapmaya has hamurdan, çivili tahta ve parmak boyalardan yeterince yararlanmayı başaramadığı kararı verildi.
Bay Cleary’ nin boncuk dizme, kum kutusu ve geri zekâlı çocukların diğer gerekli meşgalelerini büyük çapta ihmal etmiş olduğu kendisine bildirilerek görevine son verildi.
Vaka 2:
İlkokul öğretmeni Bayan Beaver son derece akıllı bir insandı. Tecrübesiz olduğu için, kolejde edindiği bir bilgiyi uyguladı. Öğrencilerin ferdi ayrılıklarını teşvik etti. Neticede parlak öğrenciler iki yada üç yıllık işi bir yıl içinde tamamladılar.
(Diğer sayfaya geç)